Belichaamde leegte IV – Zen in de kunst van Marije ter Weele

In Daitokuji liggen dus eeuwen van inspiratie. Precies daar, in een subtempel van dat zenklooster, zit Marije. En wat doet ze? Noblesse oblige – dit moet haar mooiste, zuiverste, meest essentiële werk zijn!

Liminal

Vanuit Marije’s zazen in die tempel in Kyoto ontstaat de serie Liminal. Daarmee zet ze een eeuwenoude lijn van zenkunst voort, op een moderne manier, met een eigentijds medium, fotografie. Ongewild, onbedoeld, spontaan, opnieuw ongehinderd door de conventies van de traditie.

Wat is Liminal?

Liminal is een bamboebos. Marije zegt erover:

Liminal 6

Het is vorm teruggebracht tot zijn uiterste essentie, uitdrukking van leegte in abstractie van vorm. Het is de leegte tastbaar gemaakt, belichaamde leegte. En ja, alles is dat. Maar Liminal bij uitstek maakt het levend, haalt het naar voren, brengt het dichtbij.

Die leegte is niet doods, niet statisch, maar zinderend, vol en dynamisch. Marije noemt het: vibrerende tussenkleuren. Kleuren die geen naam hebben.

No-mind

Liminal is uitzonderlijk in zeggingskracht. Het is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste universaliteit, het particuliere áls het universele. Het is tegelijk uitdrukking van de levende zentraditie. Een nieuwe, moderne inspiratie voor huidige en toekomstige generaties zenbeoefenaars.

Liminal 2

Liminal toont ‘zen-mind’ die ‘no-mind’ is. In Liminal is ‘ma’ niet langer een vorm in de leegte, of leegte die vorm verdiept. Hier is het de grenzeloze ruimte, de dynamische leegte ín de vorm, ín de kleur. Vorm en leegte vallen samen, zijn twee aspecten van één realiteit.

Dit is het ‘vorm is leegte, leegte is vorm’ van de Hartsutra. Liminal is daarvan de rechtstreekse, radicale visuele expressie. Kijk ernaar, blijf erbij. Wordt het werk ingezogen en laat het werk je overspoelen. Verdwijn er volledig in,

Dit is zijn zonder zelf –

En dat is het ontwaken van zen

Intens, indringend, onontkoombaar.

Oog

Liminal 3

Vanuit zazen heeft Marije direct toegang tot die kwaliteit van zijn. Haar kunst ontstaat uit de combinatie van haar zen-ervaring, haar gevoeligheid daarvoor en haar bijzondere oog als kunstenaar; een ongebreidelde openheid vanuit wegvallen.

Alleen in dat wegvallen kan deze kunst ontstaan. Marije ziet iets wat wij niet zien en toont dat. Daarmee maakt ze zichtbaar dat alles het is, alles het uitdrukt. Liminal toont je ware natuur; de beelden brengen je er rechtstreeks mee in aanraking.

Kalligrafie: ‘Hey! Listen!’ – Nantenbō – copyright © Mingei Arts Gallery – overgenomen na schriftelijke toestemming / shown with written permission

De grote zenmeester Nantenbo maakte een afdruk van zijn hand op een scroll en schreef erbij: “SAA!! KIKE!!” Het geluid van één hand. “HEE!! LUISTER!!” Nantenbo schreeuwt het zijn leerlingen toe. Zie het! Zie het! Dat is de ruigheid van de Japanse zentraditie.

Liminal heeft een eigen taal. Het spoort niet aan, het nodigt uit, het vraagt. Het beeld fluistert. ‘Kom.’ ‘Kijk!’ Alles wat je hoeft te doen is je openstellen voor de zeggingskracht ervan.

Liminal

Met Liminal creëert Marije ter Weele een nieuwe, originele vorm van een eeuwenoude, levende traditie. Ik hoop dat ze ons nog veel schitterende, diepe zen-geïnspireerde kunst zal geven.

Lees ook:

Een leven lang in het bamboebos (interview met Marije ter Weele)

Belichaamde leegte I: Doors of Daitokuji

Belichaamde leegte II: het begrip ‘Ma’

Belichaamde leegte III: ‘Ma’ in de Japanse kunst