Een tijdje terug stuurde Jeff me twee quotes, één van de 14e eeuwse Soefidichter Hafez, en één van Cervantes, uit Don Quichote.

Hij weet hoe gek ik ben op Hakuin en de ‘giftige’ koans die hij propageert, en schreef:

Consider them (de quotes, rs) upside down and inside out,
then you’ll not need all those Hakuin koans 🙂

Na wat mentale schermutselingen (‘Hij meent dat toch niet echt hè? Ik wíl in ieder geval ook die Hakuin-koans doen! Niet alleen voor mezelf, maar ook voor later, en voor m’n begrip van de traditie. Moderniseren kan altijd nog.’) ben ik er vol mee aan de slag gegaan – elk woord kan tenslotte een koan zijn. En dat was blijkbaar al begonnen.

Lees ook: Koan is discrepantie

Monastery, tavern… in love, it makes no difference –
the radiant face of the Friend shines everywhere!

Hafez

So he went on stringing together these and other absurdities, all in the style of those his books had taught him, imitating their language as well as he could; and all the while he rode so slowly and the sun mounted so rapidly and with such fervour that it was enough to melt his brains if he had any.

Cervantes

De volgende hindernis: hierover mailen is echt iets anders dan face-to-face. Bovendien, het laatste woord hierover bestaat niet. Er is niet één precies passende manier om het te laten zien. Hoe kun je allerlei dimensies en overwegingen levend maken op papier?

Hafez lijkt simpel. Hij weerspiegelt Rinzai’s uitspraak (Kirchner, Record of Linji, p. 186):

‘Just make yourself the master of every situation, and wherever you stand is the true place.’

Wat dan ook, waar dan ook. Het stralende gezicht van de Vriend schijnt overal.

Het stralende gezicht schijnt overal. Wat is het belangrijkste woord in de quote? In love, in liefde.

Wat bedoelt Hafez daarmee? ‘Liefde’ is de werkelijkheid zonder meer. Die uiteindelijke werkelijkheid is ‘zijn zonder zelf’. Pure, grenzeloze realiteit – dat is het stralende gezicht van de Vriend. ‘In love’ is cruciaal. Niet verkeerd begrijpen, het is niet alleen maar het ‘omklappen’ van je kijk op de werkelijkheid, je kunt niet volstaan met te zeggen ‘ja, ik zie het al, ik snap het’. Uiteindelijk valt er niets te zien.

De Vriend is geen vriend. Het is het hele bestaan, al het zijn. Het is de werkelijkheid en het is jij precies zoals je bent. Wat is het belangrijkste woord? Overal. Het maakt niet uit. Overal is het, elk moment is het. Elke beweging, elke stap is het. Maar je moet in love zijn – het zeggen is niet genoeg, je kunt het alleen maar helemaal, volledig leven. Helemaal ‘in love’ zijn, het volledig te leven, betekent het totaal vergeten. Als je nog weet dat je volledig leeft, ben je ‘out of love’, ver verwijderd van dit ‘overal’.

Jeff:

Consider the truth of each one well.
Then consider them side-by-side,
let them reflect each other:
is one superior, and so on.

Op het eerste gezicht is Hafez superieur. Het is helemaal duidelijk, een volledig ‘ja’, niets is verborgen. Een leven van ‘vreugde’ te midden van al je problemen en al het lijden, de vreugde van essentiële vrijheid, de barrière weg. Van moment tot moment onbewust van deze realisatie, in die eenvoud doe je je werk, zonder pretentie, alle bijzonderheid achtergelaten, spijkerbroek en t-shirt.

Hafez is ook voor de hand liggend. Los van het verlangen om ‘in love’ te realiseren, om zelf het stralende gezicht van de Vriend te zien, daagt hij niet uit. Hij is helemaal open en helder: ‘Als je echt hier bent, ben je er al.’ Dat is het gevaar. Wees niet te snel tevreden. ‘In love’ moet je realiseren. Het gezicht van de Vriend overal zien schijnen is totaal iets anders dan alleen maar zeggen dat het zo is. Je kunt alleen maar het zelf doorzien.

Cervantes vond ik moeilijker doordringbaar. Bij eerste lezing deed het me denken aan de pretentie van namaak-zenleraren. Je kunt het ook uitleggen als een aansporing: vind je eigen expressie! Vind je eigen realisatie! Doe niet alleen maar alsof, maak niet alleen maar iets uit je concepten en je kennis, uit wat je gehoord of geleerd hebt van anderen.

In de quote van Hafez is het stralende gezicht van de Vriend een vriend, een welwillende metgezel, vertrouwd, altijd aanwezig – uiteindelijk is dit ‘je ware gezicht voordat je ouders geboren waren’. Bij Cervantes zijn de zonnestralen de vijand die je in een wauwelende idioot verandert, namaak, een wannabe.

Maar in zekere zin is deze quote ook superieur. Het is ruw, ongepolijst, poten in de modder, de rauwe werkelijkheid, de strijd. Dit is leven, veel levendiger en liefdevoller dan de perfectie van Hafez. Hafez toont helderheid en wijsheid. Cervantes roept medemenselijkheid op. Cervantes toont diepe wijsheid. Hafez is doordesemd van compassie.

Op het eerste gezicht kun je Cervantes’ woorden zien als een afkeuring van Don Quichote. Nee! Dit is liefde. Het is een diepe liefde voor het zwoegen en worstelen, het leven van het klooster en de kroeg in totale imperfectie. In love, gezien als het stralende gezicht van de Vriend. Dit is waar de bodhisattva als vanzelf ontstaat.